Nie żyje Frank Borman, dowódca pierwszej misji na orbitę Księżyca – Ars Technica

NASA podała w czwartek, że Frank Borman, pilot testowy Sił Powietrznych, astronauta i utalentowany biznesmen, który poprowadził pierwszą załogę, która poleciała na Księżyc w 1968 r., zmarł we wtorek w Montanie. Ma 95 lat.

„Dzisiaj wspominamy jedno z najlepszych wydarzeń w NASA” – powiedział w oświadczeniu administrator NASA Bill Nelson. „Astronauta Frank Borman to prawdziwy amerykański bohater. Wśród jego wielu osiągnięć należy wymienić funkcję dowódcy misji Apollo 8, pierwszej misji ludzkości na okrążenie Księżyca w 1968 roku”.

Borman wraz z członkami załogi Jimem Lovellem i Billem Andersem okrążyli Księżyc 10 razy w ciągu około 20 godzin. Byli pierwszymi ludźmi, którzy zobaczyli Ziemię z innego świata, co było „niespodzianką”, którą Borman wspominał kilkadziesiąt lat później. Apollo 8 wykonał jedno z najsłynniejszych zdjęć, jakie kiedykolwiek zrobiono, kultowe „Earthrice”, które obejmowało całą historię ludzkości aż do tego momentu, przedstawiając niebieską kulę spoczywającą na pokrytej kraterami powierzchni Księżyca w kolorze grafitowej szarości i czerni przestrzeni.

„Ziemia wydawała się bardzo samotna we wszechświecie” – stwierdził Borman w ustnej historii NASA. „To była jedyna rzecz w kolorze. Wszystkie nasze emocje skupiły się na naszych rodzinach, więc była to dla mnie najbardziej emocjonalna część lotu”.

Frank Borman, Zimny ​​wojownik

Borman urodził się 14 marca 1928 roku w Cary w stanie Indiana, a dorastał w Tucson w Arizonie. W młodym wieku nauczył się latać samolotami, następnie uczęszczał do Akademii Wojskowej Stanów Zjednoczonych w West Point i otrzymał służbę w Siłach Powietrznych, aby rozpocząć szkolenie na pilota myśliwca. Podążając podobną ścieżką kariery, co inni pierwsi astronauci, Borman został eksperymentalnym pilotem testowym, uzyskał tytuł magistra inżynierii lotniczej w Caltech i pracował jako adiunkt w West Point.

W 1962 roku NASA przyjęła zgłoszenia dla drugiej klasy astronautów, którzy mieli podążać za oryginalnym Mercury Seven. Borman był jednym z astronautów „Nowej Dziewiątki” i zgłosił się do Houston na szkolenie.

Borman, znany ze swojego rozsądnego podejścia do lotów kosmicznych, był skupiony jak brzytwa na celach misji. W przypadku Apollo 8 musieli polecieć na Księżyc, zrobić zdjęcia przyszłych miejsc lądowania Apollo i bezpiecznie wrócić na Ziemię, zasadniczo przed Rosjanami. Nie chciał kamery wideo na Apollo 8, obawiając się, że odwróci to uwagę od ważniejszych misji, ale kierownictwo NASA odrzuciło tę propozycję. „Byłem tym oszołomiony” – przyznał później Borman.

Transmisja telewizyjna na żywo z Apollo 8 w Wigilię Bożego Narodzenia stała się jednym z najbardziej pamiętnych momentów w historii amerykańskiego programu kosmicznego. Borman, Lovell i Anders czytają Księgę Rodzaju i kończą audycję świątecznym pozdrowieniem skierowanym do miliardowej widowni telewizyjnej: „Załoga Apollo 8 kończymy życząc dobrej nocy, powodzenia i wesołych Świąt Bożego Narodzenia. Boże błogosławię was wszystkich na dobrej ziemi.”

Po powrocie z Księżyca Borman przypomniał sobie jedyne wskazówki, jakie otrzymał od Juliana Scheera, specjalisty ds. public relations w NASA, dotyczące tego, co mówić ludziom na Ziemi: „Zrób coś istotnego”.

Resztę pozostawiono Bormanowi. Pochwalił żonę przyjaciela za radę, aby przeczytała Księgę Rodzaju. „Pomyślałem, że to fantastyczne” – powiedział Borman.

Opis wyglądu Księżyca dokonany przez Bormana z wysokości 60 mil morskich przypomina ponury opis jałowej krainy: „Moim zdaniem jest to rozległa, samotna i zakazana egzystencja, rozległa przestrzeń nicości, wyglądająca jak chmury. I kryształ chmurami i na pewno nie może tam mieszkać ani pracować.” Nie wydaje się to zbyt zachęcającym miejscem do robienia tego.

Apollo 8 był drugim lotem kosmicznym Bormana po dwutygodniowym locie na niskiej orbicie okołoziemskiej w ramach misji Gemini 7 w 1965 roku.

W 1967 roku menedżerowie NASA powołali Bormana do zespołu badającego pożar Apollo 1, w którym zginęli Gus Grissom, Ed White i Roger Chaffee podczas testu naziemnego w Cape Canaveral na Florydzie. Borman odegrał ważną rolę w następstwie tragedii, służąc jako jedyny głos Biura Astronautów w komisjach śledczych i zdecydowanie opowiadając się przed Kongresem za programem Apollo.

To były mroczne czasy dla NASA, gdyż agencji groziło niebezpieczeństwo przegapienia rozkazu prezydenta Kennedy’ego dotyczącego wylądowania astronauty na Księżycu pod koniec lat sześćdziesiątych. „Im bardziej zagłębialiśmy się w odpowiedzi, tym bardziej przygnębieni byli badani” – napisał później Borman. Jednak program Moon przetrwał, a Borman nadzorował wdrażanie zmian w statku kosmicznym Apollo w North American Aviation w Downey w Kalifornii, eliminując problemy, które doprowadziły do ​​pożaru.

Gdy loty zostały wznowione po tragedii Apollo 1, Bormanowi powierzono zadanie przetestowania modułu księżycowego Apollo na wysokiej orbicie okołoziemskiej, co było częścią podejścia etapowego, które miało wykazać, że lądownik jest gotowy do lotu na Księżyc. Jednak okoliczności uległy zmianie w połowie 1968 r., kiedy CIA ogłosiła, że ​​Związek Radziecki może do końca roku wysłać załogę na Księżyc. Byłoby to wstydem dla NASA podczas wyścigu na Księżyc.

George Lowe, najwyższy urzędnik agencji kosmicznej, zasugerował zmianę planów. Pierwszy moduł księżycowy miał być gotowy do testów w kosmosie dopiero na początku 1969 r., dlatego w sierpniu Low zaproponował wysłanie w grudniowy lot wokół Księżyca wyłącznie modułów dowodzenia i usług Apollo.

To było odważne posunięcie. Kiedy DK Slayton, szef Biura Astronautów, zapytał Bormana, czy chciałby polecieć Apollo 8 na Księżyc, dowódca nie zawahał się zapisać swojej załogi na misję. Ostatecznie żaden radziecki kosmonauta nie latał wokół Księżyca.

„Nie ma wątpliwości, że Apollo 8 przyspieszył znaczenie wyprawy na Księżyc, ponieważ ostatecznie program Apollo był bitwą w czasie zimnej wojny” – powiedział Borman. „To jest posunięcie polityczne”.

Borman, Lovell i Anders spędzili cztery miesiące na szkoleniu przed misją na Księżyc, co stanowiło napięty harmonogram szkoleń, który wymagał od astronautów i ich załóg pomocniczych pracy przez długie dni i weekendy. Misja nie tylko zaprowadziła ludzi dalej od Ziemi niż kiedykolwiek wcześniej, ale astronauci jako pierwsi wystrzelili na szczycie gigantycznej rakiety Saturn V po zaledwie dwóch lotach testowych do stosunkowo niesprawdzonego pojazdu Apollo 8.

To działało jak urok. Magazyn Time przyznał astronautom Apollo 8 tytuł Człowieka Roku, a Borman odbył w 1969 roku tournée reklamowe po Europie i Związku Radzieckim, pomagając zasiać nasiona partnerstwa amerykańsko-rosyjskiego w ramach misji Apollo-Sojuz sześć lat później. Kiedy w lipcu 1969 roku Apollo 11 wylądował na Księżycu z pierwszymi ludźmi, Borman był łącznikiem NASA z Białym Domem. Nalegał, aby prezydent Nixon nie wywiesił „sztandaru z gwiazdami” ani nie organizował najważniejszej ceremonii upamiętniającej lądowanie. Zamiast tego Nixon streszczał swoje komentarze.

Kiedy Apollo 11 przeszedł do historii, Borman odszedł z NASA i przeszedł na emeryturę w Siłach Powietrznych w stopniu pułkownika. „Nie mam nic przeciwko zbieraniu kamieni ani nic takiego” – powiedział później z charakterystyczną dosadnością. „Chciałem pobić Sowietów na Księżyc”.

Michael Collins, autor jednego z najciekawszych wspomnień astronautów Apollo, określił Bormana jako „agresywnego” i „genialnego”. Borman, napisał Collins, „podejmuje decyzje szybciej niż ktokolwiek, kogo kiedykolwiek spotkałem – z zaskakująco dobrą średnią odbijania, a byłby jeszcze lepszy, gdyby był trochę wolniejszy”. Pisząc w 1974 roku, Collins przewidział, że po opuszczeniu NASA Borman odniesie największy sukces z astronautów Apollo. Ta prognoza trafiła w sedno.

Po odejściu ze służby rządowej w 1970 r. Borman został dyrektorem wykonawczym Eastern Airlines, a w 1975 r. awansował na stanowisko dyrektora generalnego. Borman zrezygnował z pracy w Eastern w 1986 r., a na późniejszym etapie swojej kariery zasiadał w zarządach kilku korporacji. Na emeryturze odkrył nowe zainteresowania podnoszeniem i odbudową starych samolotów.

Jego żona Susan, lat 71, zmarła w 2021 roku. Przed śmiercią Borman był o 11 dni starszy od byłego astronauty NASA, Jima Lovella, jego załogi Gemini 7 i Apollo 8, która obecnie przyjęła ten tytuł.

Śmierć Bormana następuje tydzień po śmierci innego astronauty Apollo, Kena Mattingly’ego, który w 1972 roku okrążył Księżyc w ramach misji Apollo 16. Z 24 osób, które udały się na Księżyc w ramach misji Apollo, żyje osiem osób: Jim Lovell, Bill Anders, Tom Stafford, Buzz Aldrin, Fred Hayes, Dave Scott, Charlie Duke i Jack Schmidt.

Podczas gdy pozostali członkowie pierwszego pokolenia badaczy Księżyca dożywają późnych lat 80. i wczesnych 90., czterech młodszych astronautów – wszyscy urodzeni po lądowaniach programu Apollo – szkolą się do misji NASA Artemis II, która ma oblecieć Księżyc wokół Księżyca w 2025 roku. Lądowania na Księżycu z astronautami będą kontynuowane do końca 2020 roku. To najbliższy powrót na Księżyc od zakończenia Apolla.

„Kiedy Frank powiedział: «Eksploracja to naprawdę esencja ludzkiego ducha», wiedział, że eksploracja energii może zjednoczyć ludzkość” – powiedział administrator NASA Nelson. Kosmiczne brzegi.”